تابلو برق یکی از اجزای اساسی در سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی است که وظیفه توزیع و کنترل انرژی الکتریکی را بر عهده دارد. با توجه به تنوع نیازها و کاربردهای صنعتی، تابلوهای برق به انواع مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. در این مقاله به تفصیل به بررسی انواع تابلو برق از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم و سعی می‌کنیم اطلاعاتی جامع‌تر و مفصل‌تر از آنچه که قبلاً ارائه شده، ارائه دهیم.
تقسیم‌بندی تابلو برق از نظر ساختار و طراحی
تابلو برق فلزی محفوظ (Metal Enclosed)
این نوع تابلو برق دارای محفظه‌ای کاملاً فلزی است که تمام تجهیزات درون آن نصب می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مزایای این نوع طراحی، محافظت در برابر آسیب‌های محیطی و حرارتی است. در این تابلوها، تمام اجزای کلیدی از جمله ترانس‌های جریان و ولتاژ، کلیدها، تجهیزات اندازه‌گیری و شینه‌ها به‌طور کامل در فضای محصور قرار دارند. این طراحی باعث می‌شود که هر گونه اشکالی که در یک قسمت ایجاد شود، تأثیری بر روی سایر اجزا و تجهیزات نگذارد. همچنین، بدنه فلزی این تابلو به زمین متصل می‌شود که این کار موجب افزایش ایمنی سیستم می‌گردد. از نظر فضای اشغالی، این تابلوها معمولاً در فضاهای صنعتی بزرگ و مکان‌های نیازمند توزیع برق گسترده نصب می‌شوند.
تابلو برق با روکش فلزی (Metal Clad)
تابلوهای برق دارای روکش فلزی طراحی شده‌اند تا تفکیک بیشتری بین محفظه‌ها ایجاد کنند. در این تابلوها، هر محفظه به‌طور جداگانه بسته‌بندی شده است و این فرآیند به این معنی است که در صورت بروز خطا در یکی از محفظه‌ها، دیگر محفظه‌ها دچار مشکل نمی‌شوند. این نوع تابلوها به‌خصوص برای تأسیسات بزرگ که نیاز به اطمینان از عدم انتشار خطا در بین اجزا دارند، بسیار کاربردی هستند. به این ترتیب، امنیت و قابلیت اطمینان سیستم بهبود می‌یابد و تعمیرات و نگهداری به طور مؤثرتری انجام می‌شود.
تابلو برق کشویی (Withdrawable)
تابلو برق کشویی یکی از ایمن‌ترین و کاربرپسندترین انواع تابلو برق صنعتی است. این تابلوها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بخش‌های مختلف آن، به راحتی قابل برداشت و جایگزینی هستند. این ویژگی باعث می‌شود که تعمیر و نگهداری این تابلوها ساده‌تر و سریع‌تر انجام گیرد. به‌ویژه در صنایع بزرگ و کاربردهای صنعتی که نیاز به تغییرات مکرر در پیکربندی سیستم وجود دارد، تابلو برق کشویی گزینه‌ای عالی به شمار می‌آید. علاوه بر این، این نوع تابلو معمولاً برای کنترل موتورها و اجزا کلیدی صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تابلو برق Compartment Type
مدل Compartment Type به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از تابلوهای برق فلزی محفوظ محسوب می‌شود. در این تابلوها، محفظه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به هم متصل هستند و در نتیجه، یک ساختار مداوم و یکپارچه تشکیل می‌دهند. از این تابلوها معمولاً در مواردی که نیاز به دسترسی سریع به اجزا وجود دارد، استفاده می‌شود. این ساختار می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های نگهداری و تسهیل در فرایند تعمیرات گردد، چرا که دسترسی به تمامی اجزا به‌راحتی امکان‌پذیر است.
تابلو برق رک (Rack)
تابلو برق رک معمولاً به شکل قفسه‌ای طراحی می‌شود که امکان نصب تجهیزات متنوع از جمله دستگاه‌های کنترلی، مخابراتی و الکترونیکی را فراهم می‌کند. این تابلوها دارای ساختاری منعطف هستند و می‌توانند متناسب با نیازهای خاص هر پروژه تغییر شکل دهند. این طراحی باعث می‌شود که افراد بتوانند به راحتی به تجهیزات داخلی دسترسی پیدا کنند و در نتیجه، روند نصب، راه‌اندازی و نگهداری ساده‌تر شود. تابلوهای رک به‌ویژه در مراکز داده و سیستم‌های شبکه‌ای بسیار رایج هستند.
تابلو برق Swing
تابلو برق Swing به دلیل طراحی خاص آن، دارای یک درب شیشه‌ای متحرک است که به کاربر اجازه می‌دهد تا به‌سادگی از محتویات داخلی تابلو دیدن کند. این قابلیت به‌ویژه در محیط‌هایی که نیاز به نظارت و نظافت مداوم وجود دارد، بسیار حائز اهمیت است. با اینکه قیمت این تابلوها در مقایسه با دیگر انواع بالاتر است، اما قابلیت دید و دسترسی راحت آنها، به‌ویژه در محیط‌های صنعتی مدرن، مزیت‌های قابل توجهی از جمله کاهش زمان عیب‌یابی می‌آورد.
تقسیم‌بندی تابلو برق از نظر عملکرد
تابلوهای کنترل موتور و روشنایی
تابلوهای کنترل موتور و روشنایی به‌طور خاص برای کنترل عملکرد موتورها و مدارهای نوری طراحی شده‌اند. این تابلوها از مدارهای کنتاکتوری استفاده می‌کنند که اجازه می‌دهد تا کاربر به راحتی وضعیت روشنایی و عملکرد موتور را کنترل کند. از این تابلوها برای تنظیم و کنترل مصرف انرژی در صنایع مختلف استفاده می‌شود. با افزایش تقاضا برای انرژی‌های تجدیدپذیر و کنترل هوشمند، این تابلوها نوعی از تجهیزات حیاتی به حساب می‌آیند.
تابلوهای برنامه پذیر
تابلوهای برق قابل برنامه‌ریزی، عموماً با استفاده از کنترلرهای منطقی قابل برنامه‌ریزی (PLC) طراحی می‌شوند. این تابلوها به‌خوبی در سیستم‌های اتوماسیون صنعتی جا می‌گیرند و قابلیت انعطاف‌پذیری را برای سیستم‌های پیچیده فراهم می‌کنند. با امکان برنامه‌نویسی و تغییر پارامترها، این تابلوها به‌سرعت پاسخگوی نیازهای متغیر صنعت می‌شوند. از این تابلوها می‌توان در تولیدات صنعتی، ساختمان‌سازی و سیستم‌های چندمنظوره استفاده کرد.
تابلوهای خازنی
این تابلوها که به تابلوهای بانک خازنی نیز معروف هستند، برای اصلاح ضریب قدرت و بهینه‌سازی مصرف انرژی طراحی شده‌اند. آنها با استفاده از خازن‌ها، توان راکتیو را در یک سیستم کاهش می‌دهند و در نتیجه تلفات انرژی را کم می‌کنند. به‌کار‌گیری این تابلوها می‌تواند به کاهش قبض انرژی و هزینه‌های عملیاتی منجر شود. به‌ویژه در کارخانه‌ها و صنایع بزرگ که مصرف انرژی بسیار بالاست، کارایی تابلوهای خازنی می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش هزینه‌ها داشته باشد.
تقسیم‌بندی تابلو برق از نظر ولتاژ
تابلو برق فشار ضعیف (LV)
تابلوهای برق فشار ضعیف معمولاً در ساختمان‌های مسکونی و تجاری استفاده می‌شوند. این تابلوها با ولتاژ کمتر از ۱۰۰۰ ولت کار می‌کنند و به‌طور کلی برای توزیع برق در مقیاس‌های کوچک‌تر طراحی شده‌اند. تابلوهای LV عموماً شامل تجهیزات حفاظتی، کنترلی، اندازه‌گیری و تنظیم‌کننده‌ها هستند که به‌منظور حفاظت از دستگاه‌ها و مصرف‌کنندگان در برابر خطرات مختلف طراحی شده‌اند. این تابلوها به‌دلیل طراحی ایمن و قابلیت نصب آسان، یکی از رایج‌ترین انواع تابلو برق در بازار هستند.
تابلو برق فشار متوسط (MV)
تابلوهای برق فشار متوسط برای کار با ولتاژهای بین ۱ تا ۳۶ کیلوولت طراحی شده‌اند. این تابلوها معمولاً برای توزیع برق در ظرفیت‌های بزرگ‌تر که نیاز به تجهیزات پیچیده‌تری دارند استفاده می‌شوند. این تابلوها معمولاً دارای حداکثر ۱۵ کیلوولت هستند و تجهیزات مختلفی از جمله ترانسفورماتورها، کلیدهای قدرت و رله‌های ایمنی را در خود جای می‌دهند. تابلوهای MV معمولاً در صنایع سنگین، ساختمان‌های بزرگ و شبکه‌های توزیع برق استفاده می‌شوند.
تابلو برق فشار قوی (HV)
برای ولتاژهای بالاتر از ۳۶ کیلوولت، تابلوهای فشار قوی به کار می‌روند. این تابلوها نیاز به دقت بیشتری در طراحی و نگهداری دارند و معمولاً در تأسیسات صنعتی بزرگ و سیستم‌های انتقال برق مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع تابلوها با تجهیزاتی مانند رژیم‌های امنیتی و دستگاه‌های کنترلی پیچیده‌ای که در نظر دارند، باید بتوانند در برابر نوسانات ولتاژ و جریان‌های بالا مقاومت کنند. استفاده از فناوری‌های پیشرفته و استانداردهای ایمنی در این تابلوها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تقسیم بندی تابلو برق از نظر جنس بدنه
تابلو برق فلزی
تابلوهای برق فلزی معمولاً از ورقه‌های گالوانیزه یا فولاد ضدزنگ تهیه می‌شوند، که در برابر خوردگی و آسیب‌های محیطی مقاومت بالایی دارند. این تابلوها به‌ویژه در فضاهای باز به کار می‌روند و برای محافظت از تجهیزات در برابر عوامل جوی مناسب هستند. یکی از مزایای تابلوهای فلزی، طول عمر بالای آنها و قابلیت بازیافت مواد اولیه‌شان است.
تابلو برق پلاستیکی یا پلی کربنات
این نوع از تابلوها عموماً از ترکیب رزین‌های ترموپلاستیک و الیاف کربنی ساخته می‌شوند. تابلوهای برقی از جنس پلی‌کربنات، سبک و مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی هستند. این تابلوها در محیط‌های مرطوب و با رطوبت بالا مقاومت بسیار خوبی از خود نشان می‌دهند. با این حال، این تابلوها در برابر خراش و اشعه UV آسیب‌پذیرتر هستند و باید در مکان‌هایی قرار گیرند که از تابش مستقیم نور خورشید حفاظت شوند.
تابلو برق کامپوزیت
نسل جدیدتر تابلوهای برق، از مواد کامپوزیتی ساخته می‌شوند که شامل ترکیب الیاف شیشه و رزین پلاستیکی هستند. این تابلوها به‌دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، UV، خوردگی و زنگ‌زدگی، دوام بالایی دارند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود تا این تابلوها یکی از گزینه‌های مناسب برای استفاده در صنایع شیمیایی و محیط‌های با شرایط جوی سخت باشند.
تابلو برق فولاد کربن
تابلوهای فولاد کربن از نظر مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی بسیار عالی هستند. این تابلوها معمولاً در محیط‌های کارگاهی و صنایع غذایی که نیاز به بهداشت بالا دارند، استفاده می‌شوند. فولاد کربن در برابر مواد شیمیایی نیز مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد و طول عمر بالایی دارد.
تابلو برق آلومینیومی
این نوع تابلو به‌دلیل سبک بودن، مقاومت در برابر خوردگی و قیمت مناسب آن بسیار محبوب است. تابلوهای آلومینیومی معمولاً در پروژه‌های کوچک و متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تابلوها به‌دلیل قابلیت انعطاف و سبک بودن، نصب و جابجایی آسانی دارند.
تابلو برق استیل
با توجه به اینکه جنس بدنه این تابلوها از استیل ضدزنگ ساخته شده است، این نوع از تابلوها برای محیط‌های مرطوب و صنعتی مانند صنایع غذایی و دارویی ایده‌آل می‌باشند. تابلو برق‌های استیل نیازی به رنگ‌آمیزی نداشته و در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی بسیار مقاوم هستند.
تابلو فایبرگلاس
فایبرگلاس یکی از متریال‌های بسیار موثر در ساخت تابلو برق است. این مواد به‌دلیل خاصیت عایق الکتریکی، مقاومت در برابر رطوبت و همچنین توانایی در تحمل دماهای بالا، انتخاب ایده‌آلی برای محیط‌های مرطوب و شرجی به شمار می‌آیند. تابلوهای فایبرگلاس در برابر مواد شیمیایی نیز بسیار مقاوم هستند و در مواردی که تابلو برق‌ها در معرض آسیب‌های محیطی قرار دارند، بهترین گزینه می‌باشند.
تقسیم‌بندی تابلو برق از نظر محل نصب
تابلوهای برق بیرونی
این تابلوها به‌طور کلی در فضاهای باز نصب می‌شوند و برای حفاظت در برابر عواملی مانند باران، برف، تابش خورشید و سایر شرایط جوی طراحی شده‌اند. مقاومت بدنه این تابلوها باید به حدی باشد که از تجهیزات داخلی در برابر آسیب‌های محیطی حفظ شود. ورقه به‌کاررفته در این تابلوها معمولاً از فولاد یا گالوانیزه با ضخامت حداقل ۲ میلی‌متر تهیه می‌شود تا استحکام کافی داشته باشد.
آب‌بندی درب‌های تابلو برق به عنوان یک عنصر حیاتی در تأمین ایمنی و حفاظت از تجهیزات الکتریکی شناخته می‌شود. با استفاده از نوار درزگیر، درب‌های تابلو برق به‌خوبی در برابر نفوذ گرد و غبار، رطوبت و سایر عوامل خارجی ایزوله می‌شوند. این آب‌بندی دقیق به حفظ عملکرد بهینه سیستم‌های الکتریکی کمک می‌کند و از خرابی‌های احتمالی ناشی از شرایط محیطی جلوگیری می‌نماید. شرکت ماشین‌سازی خدایی به عنوان یکی از پیشگامان صنعت، دو نوع دستگاه تزریق فوم تابلو برق پیشرفته را تولید می‌کند:
دستگاه‌های مجهز به کنترلر PLC با طراحی خودکار و قابل برنامه ریزی، قابلیت انجام فرآیندهای پیچیده تزریق فوم را با دقت و سرعت بالا فراهم می‌کنند و برای تولیدات انبوه مناسب هستند. از طرف دیگر، ماشین‌های تزریق فوم نوار درزگیر با کنترلر CNC به کاربر این امکان را می‌دهند که طراحی‌های منحصر به فرد و پیچیده را به راحتی پیاده سازی و تولید کنند. این دستگاه‌ها به ویژه در پروژه‌های سفارشی و خاص با نیاز به دقت بالا کاربرد دارند و می‌توانند به بهترین نحو نیازهای صنعت را برآورده کنند.
تابلوهای برق درونی
این تابلوها عمدتاً در محیط‌های سرپوشیده نصب می‌شوند و وظیفه حفاظت از تجهیزات الکتریکی در برابر حوادث ناخواسته را بر عهده دارند. تابلوهای درونی به‌طور کلی به دو دسته ایستاده و دیواری تقسیم می‌شوند. نوع ایستاده معمولاً بزرگ‌تر بوده و در فضاهای بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. تابلوهای دیواری عموماً برای نصب در فضاهای کم‌عمق و با ولتاژ پایین طراحی شده‌اند.
تقسیم‌بندی تابلو برق از نظر کاربرد
تابلوهای برق توزیع
تابلوهای توزیع وظیفه جمع‌آوری و هدایت انرژی الکتریکی به مصرف‌کنندگان را بر عهده دارند. این تابلوها دارای ورودی شبکه برق سراسری هستند و با استفاده از ترمینال به مصرف‌کنندگان انرژی متصل می‌شوند. در عمل، این تابلوها به‌عنوان نقطه تأمین انرژی برای سایر تجهیزات و تابلوهای دیگر عمل می‌کنند و مهم‌ترین بخش سیستم توزیع برق هستند.
تابلوهای برق کنترل
این نوع تابلوها شامل تجهیزات گوناگونی برای نظارت و کنترل وضعیت سیستم هستند. آنها معمولاً با PLC و سایر دستگاه‌های برقی ترکیب می‌شوند و به کاربر این امکان را می‌دهند که وضعیت سیستم را ارزیابی و در صورت نیاز تغییرات لازم را اعمال کند. این تابلوها به‌خصوص در صنایع تولیدی و اتوماسیون به‌کار می‌روند و به مدیریت بهینه انرژی و عملکرد تجهیزات کمک می‌کنند.
تابلوهای اصلاح ضریب قدرت
این تابلوها با هدف کاهش توان راکتیو و کاهش تلفات انرژی طراحی شده‌اند. تابلوهای بانک خازنی به‌خصوص در صنایع بزرگ به کار می‌روند تا مصرف انرژی بهینه‌سازی شود. این تابلوها شامل رگولاتورهایی هستند که توان راکتیو را کنترل می‌کنند و می‌توانند به پیشگیری از تنش‌های حرارتی و استفاده بهینه از منابع انرژی کمک کنند.
تقسیم بندی تابلو برق از نظر ایستایی
تابلو برق ایستاده ثابت
این نوع تابلوها عموماً در مکان‌هایی مثل موتورخانه‌ها قرار می‌گیرند و نیاز به هیچ سازه مهارکننده‌ای ندارند. طراحی این تابلوها به‌گونه‌ای است که در قسمت فوقانی آنها باس‌بار نصب شده و به تجهیزات مختلف مانند کلیدهای مینیاتوری و کنتاکتورها متصل می‌شود. دسترسی به سر کابل‌ها از جلو و پشت تابلو نیز فراهم می‌باشد.
تابلو برق دیواری
تابلوهای دیواری عموماً برای نصب در مکان‌های سرپوشیده طراحی شده‌اند و می‌توانند به‌صورت روکار یا توکار نصب شوند. این تابلوها معمولاً برای سیستم‌هایی با ولتاژ کاری پایین مناسب هستند و می‌توانند به‌خوبی در فضاهای محدود جایگذاری شوند.
تابلو برق فشار ضعیف کشویی
این تابلوها دارای خروجی و ورودی هستند و معمولاً برای توزیع و مدارهای راه‌انداز موتورها به کار می‌روند. قابلیت کشویی این تابلوها به تعمیر و نگهداری آسان‌تر و سریع‌تر کمک می‌کند و این ویژگی باعث می‌شود که آنها برای تجهیزات با نیاز به تنظیمات مکرر ایده‌آل باشند.
تابلو برق یکی از اجزای اساسی و کلیدی در هر سیستم الکتریکی است و شناخت جامع و کامل از انواع آن می‌تواند به بهینه‌سازی طراحی، عملکرد و نگهداری این سیستم‌ها کمک کند. این مقاله با پرداختن به ویژگی‌ها و مزایای هر نوع تابلو، همچنین معرفی کاربردها و مکان‌های مناسب نصب آن، به شما این امکان را می‌دهد که تصمیم‌گیری بهتری در انتخاب نوع تابلو برق متناسب با نیاز خود داشته باشید. با توجه به اینکه هر نوع تابلو برق دارای مشخصات خاص خود است، انتخاب صحیح آن می‌تواند به بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌ها منجر گردد.
